Algemene informatie
Auteur: Hubert Lampo
Titel: De komst van Joachim Stiller
Plaats van uitgave: Antwerpen/Amsterdam (In Nederland bij
uitgever J. M. Meulenhoff).
Jaar van uitgave: 1960
Aantal pagina’s: 181
Genre
De genre van dit boek is een psychologische roman. Het boek
gaat heel erg in op de psychische gesteldheid van de hoofdpersonen. Deze
personen denken dat ze langzamerhand gek aan het worden zijn. Dit is niet zo,
maar dat weet je pas aan het einde van het boek.
Samenvatting
Schrijver en
journalist Freek Groenevelt ziet op een dag vier wegwerkers de straat
openbreken om deze daarna weer dicht te maken, onverstoorbaar als engelen.
Freek besluit om hierover een stukje in de krant te schrijven. Keldermans, de
wethouder van openbare werken reageert op het artikel met een brief waarin het
voorval wordt ontkend. Een dag later ontvangt Freek een brief uit 1919, waarin
de gebeurtenissen over de wegwerkers voorspeld worden. De redactie van het
literaire tijdschrift, waarin een lasterlijk stuk over Freek staat, ontvangt
ook een brief, van Joachim Stiller. Hierin staat dat Freek een belangrijke
opdracht heeft en dat hij niet belasterd mag worden.
In een
tweedehands-boekenwinkel ziet Freek een zestiende-eeuws boek over het einde der
tijden, geschreven door Joachim Stiller. Simone Marijnissen, een vriendin van
Freek, heeft inmiddels een telefoontje van Joachim Stiller gekregen: zij mag
Freek niet laten gaan. Zij gehoorzaamt door haar verloving te verbreken. Freek
en Simone worden verliefd op elkaar, alsof het door hogerhand bepaald is.
Stiller belt Freek op om hem moed in te spreken. Na een aantal dagen vol
vreemde gebeurtenissen herinnert Freek zich een Amerikaanse militair die aan
het eind van de oorlog door een explosie om het leven is gekomen: majoor
Joachim Stiller.
Freek en Keldermans
rijgen beiden een brief van Stiller waarin staat dat hij hen op het
stationsplein wil ontmoeten. Maar voordat ze Stiller kunnen spreken, wordt hij
door een legertruck overreden. Stiller wordt overgebracht naar het mortuarium.
Wanneer Freek drie dagen later een bezoek brengt aan het mortuarium, blijkt het
lijk verdwenen te zijn.
Verwerkingsvragen
Kenmerken magisch realisme
Het magisch realisme is een beetje een duistere stroming.
Een kenmerk van het magisch realisme is dat de literatuur heel realistisch
wordt geschreven, maar dat er toch iets vreemds te ontdekken is. Je weet dat
wat wordt beschreven niet mogelijk is, maar doordat het zo realistisch wordt
beschreven zou je bijna denken dat het echt gebeurd is. De sfeer is
vervreemdend, maar toch lijken alle elementen te kloppen. Eigenlijk lijkt het op
een soort droomwereld. De werkelijkheid wordt als het ware verbonden met een
hogere werkelijkheid. De onderwerpen die vaak doorschemeren in deze stroming
zijn vaak dood, dreiging en verval.
Voorbeelden
· Redelijk aan
het einde van het boek gaan Freek en Simone naar het Circus Stiller. Als de
voorstelling bijna ten einde loopt, wordt een act opgevoerd met een zwarte
harlekijn en twee andere clowns. Freek wordt gelijk gegrepen door de
melancholie van de harlekijn. Zijn geest wordt steeds meer in beslag genomen
door deze zwarte clown. Dit wordt zo realistisch beschreven dat je denkt dat
het waar kan zijn, maar dat je toch merkt dat er iets vreemd is. Dit is een
typisch voorbeeld van de magisch realistische stroming.
Toen hij vlakbij kwam, kruiste zijn blik de mijne. Voor de
eerste maal sedert het begin van zijn nummer, verried zijn wit gelaat een zweem
van emotie en er flitste een vraag door zijn wonderlijk zachte, haast
vrouwelijke ogen. Een fractie van een seconde staarden wij elkaar aan, ademloos
en verbijsterd naar het mij voorkwam, alsof wij elkaar herkenden. In die korte
tijd doortrilde mij met onuitsprekelijke intensiteit het gevoel, dat hij een
zwarte engel des doods was, op het punt mijn hand in de zijne te nemen en met
mij een eindeloos verre en toch nabije wereld te betreden, waar alle angsten en
alle problemen van mij zouden afvallen als de bladeren van een boom in het
najaar. Instinctief drukte ik Simone’s arm steviger onder de mijne. Doch zij
was zich niet bewust van de vreemde dronkenschap, die zich van mij meester
maakte en bleef aanhouden, terwijl de Harlekijn zijn half dansende, half
zwevende opwaartse tocht door het publiek voortzette, tot hij de geliefde in
beide armen tilde en, door middel van een precies op dat ogenblik toegeworpen
trapeze, met haar in de thans volstrekte duisternis onder de nok van de tent
verdween.
Blz.154
· Er wordt
uitgegaan van een hogere werkelijkheid. Er zijn meerdere personen in het boek
die tegen Freek zeggen dat er een andere wereld bestaat. Dat er iets is dat
zelfs door tijd kan reizen. Wanneer Simone en Freek bijvoorbeeld bij Geert
Molijn zijn, oppert deze dat Stiller misschien door de tijd kon reizen.
Ouspensky acht de mogelijkheid niet uitgesloten, dat er zich
in het oneindig aantal tijdsdimensies, die tegelijkertijd heden, verleden en
toekomst vormen, ontsporingen voordoen.’
‘Ik begrijp wat je
bedoelt,’ hoorde ik Simone zeggen van uit het nevelige welbehagen, dat zich van
mij meester had gemaakt. ‘Er zijn er, die uit hun hokje ontsnappen...’
‘Inderdaad,’
antwoordde Geert, ‘in die zin, dat het ik-bewustzijn zich splitst, misschien
wel een talloos aantal malen, en meteen de conventionele, ik bedoel dus de
schijnbaar unilaterale tijd doorbroken wordt. Misschien is op die manier de
stelling te verdedigen, dat de zestiende-eeuwse Stiller tegelijkertijd de
Stiller uit 1919 is, voor wie het op een of andere manier een klein kunstje was
een brief te posten, die in 1957 besteld zou worden, aangezien hij tevens de
Stiller is die jullie verleden nacht heeft opgebeld. Neen, Freek, onderbreek me
niet... Misschien kan meteen ieder zogenaamd bovennatuurlijk verschijnsel door
het toevallig zijdelings doorbreken van, nou ja, laat mij het de isolatie
noemen, verklaard worden?...’
Blz. 135
· De
onderwerpen dood, verval en dreiging schemeren erg vaak door in het boek. Dood
in de vorm van Joachim Stiller die tweemaal overlijdt in het verhaal. De eerste
keer in de oorlog als de tram ontploft, de tweede keer bij het station als hij
overreden wordt door een legertruck. Er wordt gesteld dat het overlijden van
Stiller als hoger doel heeft dat de rest van de wereld kan blijven bestaan. Hij
wordt eigenlijk neergezet als een soort Christus.
Het verval is duidelijk te zien bij de hoofdpersoon Freek.
Hij wordt steeds zwakker in het verhaal. Hij wordt ziek van het idee dat
Stiller bestaat. Hij valt flauw, wordt misselijk, enz. Dreiging komt ook vaak
in het boek voor. Er is een constante dreiging. Steeds weer laat Stiller iets
van zich horen en elke keer weer wil je weten hoe de vork in de steel zit. Aan
het einde snap je er eigenlijk nog steeds niks van.
Bronnen
http://www.schooltv.nl/eigenwijzer/2157317/ckv/item/2414712/magisch
http://www.boekverslag.nl/Verslag/De+komst+van+Joachim+Stiller/
(samenvatting)Merve Hasdemir
Geen opmerkingen:
Een reactie posten